İnsansız hava aracı nedir?
İnsansız hava aracı (İHA), içinde pilot bulunmadan uzaktan kumandayla veya otonom olarak uçabilen, keşif, gözetleme, yük taşıma ya da silahlı operasyon gibi görevler için kullanılan hava platformudur. Türkiye, 2000’li yıllardan itibaren bu alana yaptığı yatırımlarla hem askeri hem sivil alanda dünyada öne çıkan ülkelerden biri haline gelmiştir.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na göre 2025 Eylül sonu itibarıyla Türkiye’de kayıtlı İHA sayısı 88 bini, lisanslı İHA pilotu sayısı ise 1,6 milyonu aşmıştır; her yıl sisteme yaklaşık 9 bin yeni İHA eklenmektedir.[3] Bu tablo, teknolojinin askeri kullanımdan çıkarak ticari işletmeler, kamu kurumları ve bireysel kullanıcılar arasında da hızla yayıldığını gösterir.
Güvenlik ve savunmada İHA teknolojisi
Türkiye’de İHA’lar; sınır güvenliği, terörle mücadele, istihbarat toplama ve hassas taarruz görevlerinde yoğun olarak kullanılmaktadır.[2] ANKA ve ANKA III gibi orta irtifa–uzun havada kalış sınıfı platformlar geniş alan gözetleme kapasitesi sunarken, Bayraktar TB2 ve AKINCI gibi silahlı İHA’lar uzun menzilli, düşük maliyetli ve risk almadan gerçekleştirilen operasyonların merkezinde yer almaktadır.[2][4][7]
Jet motorlu Bayraktar KIZILELMA ve ANKA-3 gibi insansız savaş uçağı projeleri, düşük radar izi, yüksek manevra kabiliyeti ve yapay zekâ destekli görev yönetimiyle Türkiye’yi muharip İHA alanında yeni bir kategoriye taşımaktadır.[1][2] Öte yandan Karadeniz üzerinde kontrolden çıkan bir İHA’nın Türk F-16’ları tarafından düşürülmesi gibi olaylar, tanımlanamayan droneların hava sahası güvenliği açısından oluşturduğu riskleri ve uluslararası hava hukuku tartışmalarını da gündeme getirmektedir.[5][6]
Sivil kullanım, ekonomi ve geleceğe bakış
Sivil alanda İHA’lar; tarımsal ilaçlama, fotogrametri ve haritalama, film ve dizi çekimleri, altyapı ve enerji hattı denetimi, trafik ve çevre gözetimi gibi farklı sektörlerde kullanılmaktadır.[2][3] Afet yönetiminde ise deprem, sel ve orman yangınlarında yüksek çözünürlüklü kamera ve termal sensörlü İHA’lar, ulaşılamayan bölgelere hızla erişerek arama kurtarma ekiplerine durumsal farkındalık sağlamaktadır.[2]
Teknofest Uluslararası İnsansız Hava Aracı Yarışması gibi etkinlikler, üniversiteler ve genç girişimler için önemli bir Ar-Ge ekosistemi oluşturarak yerli İHA yazılımı, donanımı ve otonom uçuş algoritmalarının gelişmesini teşvik etmektedir.[8] Önümüzdeki dönemde yapay zekâ destekli tam otonom uçuş, sürü İHA konseptleri ve şehir içi hava hareketliliği çözümleriyle birlikte, insansız hava araçlarının hem ekonomide hem de günlük yaşamda çok daha görünür bir rol üstlenmesi beklenmektedir.[1][2][3]