GSS borcu nedir, kimleri etkiler?
GSS borcu, Genel Sağlık Sigortası kapsamındaki kişilerin gelir testine göre ödemesi gereken ancak zamanında ödenmeyen primlerden kaynaklanan borçları ifade eder. Türkiye’de sağlık güvencesi sisteminin zorunlu bir parçası olan GSS, primlerin SGK’ya düzenli yatırılmasını esas alır.
Primler ödenmediğinde, her ay için yeni bir borç kalemi oluşur ve bu borçlara gecikme zammı ile gecikme cezası da eklenebilir. Özellikle işsiz kalan, düzensiz gelire sahip olan veya gelir testine zamanında başvurmadığı için yanlış tutarda prim tahakkuk eden kişiler, zamanla yüksek tutarlı GSS borçlarıyla karşılaşabilmektedir.
Bu borçlar yalnızca mali bir yük değildir; kimi vatandaşlar, borçlu oldukları için sağlık hizmetine erişimde zorluk yaşayabileceklerinden endişe eder. Bu nedenle GSS borcu, sosyal devlet tartışmalarının ve yasal düzenlemelerin odak noktasında yer alan önemli bir konudur.
2025 GSS borcu düzenlemesi ve 11. Yargı Paketi
Kamuoyunda 11. Yargı Paketi olarak bilinen kanun teklifiyle, GSS prim borçlarının önemli bir bölümünün silinmesi gündeme gelmiştir. Teklif yasalaştığında, 1 Ocak 2016 tarihinden önceye ait ödenmemiş genel sağlık sigortası primleri ile bu primlere bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı gibi fer’i alacakların tahsilinden vazgeçilecektir.[1][2][4][5][6]
Bu düzenleme kapsamında, yaklaşık 1 milyon 477 bin kişinin ödeyemediği 3,2 milyar liralık GSS prim borcunun silinmesi öngörülmektedir.[1][2][4][5][6] Uzun yıllardır biriken ve tahsil kabiliyeti düşük olan bu borçların silinmesi, hem idare için takip maliyetinin azalması hem de vatandaş için ciddi bir ekonomik rahatlama anlamına gelir.
Yasa, özellikle geçmişte gelir durumu bozulduğu için primlerini yatıramayan veya işsiz kaldığı dönem boyunca sağlık sigortası borcu biriken kişileri hedefliyor. Ancak bu af, yalnızca belirtilen tarihlerden önceki borçları kapsadığından, vatandaşların güncel ve gelecekteki prim yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmeye devam edecektir.
Sağlık hizmetlerine erişim ve GSS borcunun etkisi
GSS prim borcu düzenlemelerinin en önemli sonuçlarından biri, vatandaşların sağlık hizmetlerine erişimini kolaylaştırmasıdır. Borç yükü altında olan pek çok kişi, hastane başvurusu yaparken veya ilaç alırken ileride karşılaşabileceği mali yüklerden endişe ederken, borçların silinmesi bu kaygıyı önemli ölçüde azaltır.
Düşük gelirli, kayıt dışı çalışan veya belirli dönemlerde işsiz kalan kişiler, sağlık sisteminde en kırılgan gruplar arasında yer alır. GSS borçlarının affı ve eski borçların silinmesi, bu grupların tekrar sistem içine çekilmesine ve sosyal koruma ağının güçlenmesine katkı sunar.
Öte yandan, düzenlemeler tek başına yeterli değildir. Vatandaşların gelir testine zamanında başvurmaları, e-Devlet üzerinden GSS prim borçlarını düzenli olarak kontrol etmeleri ve imkânları ölçüsünde prim ödemelerini aksatmamaları, gelecekte yeni bir borç yükü oluşmaması için kritik öneme sahiptir. Böylece hem bireysel bütçeler korunur hem de sağlık sisteminin finansal sürdürülebilirliği desteklenir.
GSS borcu nasıl sorgulanır ve takip edilir?
Vatandaşlar, GSS prim borçlarını en pratik şekilde e-Devlet üzerinden sorgulayabilir. Bunun için e-Devlet kapısına giriş yapıldıktan sonra arama bölümüne “Sosyal Güvenlik Kurumu” yazılarak, “Genel Sağlık Sigortası Tescil ve Prim Borcu Sorgulama” hizmeti seçilmelidir.[1] Açılan sayfada, varsa borçlar kalem kalem görülebilir; ekranda “Tahakkuk Kaydı Bulunamadı” ifadesi bulunuyorsa GSS prim borcu olmadığı anlaşılır.[1]
Borcu olan kişilerin, yeni düzenlemelerin Resmî Gazete’de yayımlanmasını ve SGK’nın yapacağı detaylı açıklamaları takip etmesi önemlidir. Böylece hangi dönem borçlarının silineceğini, hangi borçlar için ödeme veya taksitlendirme gerekebileceğini net olarak öğrenmek mümkün olacaktır.
Ayrıca, gelir durumunda değişiklik olanların yeniden gelir testine başvurmaları, ilerleyen dönemde daha düşük prim ödeme imkânı sağlayabilir. Gelir testi sonuçlarına göre primlerin devlet tarafından karşılanabildiği durumlar da olduğundan, GSS borcu oluşmaması için bu süreçlerin doğru ve zamanında yürütülmesi gerekmektedir.